|
|
Dinsrign kemmen (2) Langas is schün woarn neizechnhunderschtfünfaviarschz. S Fuahrwerchn mit di Schliitn hot augkearscht . As hot holt ah amol dr Langas ungkebbt, Kriag hin und Kriag hear.Af amol hot dia Bompnwerfarei ibr Schtoanach untn nochgelot.Iatz geahts earscht zua do untn af dr Innschpruggarlinie. Koana Invalidn kemmen meahr,sellana mit an wegkgschössndn Haxn odr an Gipsorbm und asöö,wiasa holt öftardr drhearkemmen di verwundetn Söldotn .Miar Kindr hobn ins schünn heargerichtet borfuaß ze gian,wia olla Johr ,wenns wörbmar woarn ischt.Die Weibrleit sein Nommetog voarn Haus af dr Bonk gkökkt ba ins und hobn gschtrikkt odr gflikkt und geraatscht.S Raatschn hot mansa obr miaßn zwoamol ibrlegn,weil wenns gött a sööa gfahlta Tochtl gkeahrscht hat, hot man nia gewißt ,wos possiarscht. As hot glianiga Hittlarweibr gebn in Dörf,dia olles weitar getrogn hobn, wos gegnen Hittlar odr di Nazi gsogg woarn ischt. Des war eppar nit gor asöö ungfahrlar gewesn,weil wos di Geschtapo odr di Esses ischt,hot aniads gewisst.
Die oan odr ondriga vö di Weibrleit hot ban Raatschn af dr Gossa a nö af a Pöppela gschaugg ,daß des ah zen Sunnela kimmp. S Sunnela giahn ischt obr schünn nö erlabb gewesn. Olbm nö bessar as in an Köttr innen hökkn.Obr eppas ischt dechtlarsch augfolln. Di Teitschn Damlar mit an Bubiköpf,dia di hoachn Öffeziara drheargebrocht und gkoltn hobn ols Freindinnen, wennsa vö dr Front Erhölungsurlaub gebraucht hobn. Dia Frailein sein afamol ah nimmar dürchs Dörf maschiearscht, wia fearschtn in Summr nö. Do seinsa holt drheargkemmen mit foscht nicht uun, as a Hösl und a mogersch Schtreafl um di Bruscht ummar und gschtunkn honsa wia augepuderschta Spoichn. Di Dörfweibrleit hobn olbm gsogg, wenn di schian Damen drhearschtölziarscht sein,“do kemmensa meahr, dia Fokkn,dia schtinkatn,nicht hobnsedr uun,dassa vön Orschlöch bis woswöhin olles sigscht, ba dia ausgschaamtn Saija, dia Zussl olla“. Die schian Frailar hobn holt gelocht ibr die schtinkatn Baurntrompl. Dessn jo !,dassa die parfimiearschtn Weibr vö di Öffeziara eppas ungelegn hattn sein lossn ,wegn asööar Maularei vö di Dörfweibrleit !. Weilsa obr siischt fir ins meahrigschtnz nit viil ogschpielt hot af dr Schtroßa und nicht ze goffn gewesn ischt , sein ins Kindern dia teitschn Weibr ah gött gerecht gkemmen nochnzepeffl. Hobns jo eh nit verschtonddn , wosmern nochgschriirn hobn, en dia bledn Gänsa, dia schtaagatn mit di nagglatn Arscha ,di Bubikäpfa und di hoachn,spitzign Schtecklschuacha.S Maul, die Zeachnnägl und di Fingernägl hobnsedr teiflisch ungfaqrblt gkobb.
Af dr staapign Dörfstroßa ischt sö guat wia seltn eppas ummar gewesn außr apoor Fuahrwerchr oder der Goaßar mit sein Kunter und a Schnottrar, dear dürchs Dörf gepläscht ischt. Jo, und die Willigratti hots nö gebn. An Auswärschtiger hot vö Gschniiz aus mit an sellan Loschtwagela gfuahrwercht. Willi hottr gkoassn und olbm hottr gschumpfn mit sein Autö,weils di mearigschta Zeit nit weitardrfohrn ischt. Des Autö ischt a Hölzvergasar gewesn. As hot hintern Fiahrahaus an Fuirkessl gkobb, a bissela greaßar as an Eardäpfldämpfar hotr ausgschaug.Vö öbn hot dr Willi Scheitr eigngewörfn und untn hottr mit an Eisnschtangl eigngeparrschzt in an Lächl, voar den aa Eisnscheibela gflotterscht hot, as miaßatr des gonza Autela drmit weitarbringen , weil dear Dreek nit gscheida gebrunnen hot in den verfluachtn Kessl innen. Des Hölz hot miaßn vergasn und mit den Gas ischt der Mötör getriibn woarn, dassar gött asö gsungen hot. Des Zuig hot nit gschnatterscht as wia a nörmals Autö, na gsungen hot des Geraffl, noar is gfohrn. Wenns nit gsungen hot, noar hot der Willi a Gfarschza banonder gkobb, wia holt asö öft und miar Kinder hobn gschpöttet. Olbm hotr gfluacht,daß man gemoat hot ,des Autö tatns zefleißa und fohrscht nit. Ear hot holt vällig a holba Hölzschupfa Hölz mitgfiahrscht hintn öbn,des ar zen verdämpfn in Kessl gebraucht hot. Wenn ar amol ibern Sinnesbichl in aoan auardrkemmen ischt mit an Patzl völ Mischt odr oan Heireisl hintn drau,noar hotr gelocht dr Willi ,vö lautr a Freida.Und wenns totsächlar und endlar amol in oar Tuur gelungen ischt dürchauszefohrn, noar hotr in ar frendn Schprocha gsogg : „ Ha ih di mal ingfädlet, alt Hur varflucht „.Miar Kindr hobn öft gschriirn,wennar mit sein singatn Hölzvergasar ba Dörf aus odr eingfohrn ischt : „ Di Willigratti kimmp, di Willigratti kimmp.“ Dr Willi hot noar mit ins gflucht, örgar as dr olta Hexnmoaschter vön Dörf. Dearschn hot holt olbn gschriirn mit seina Bamhakkl vö Kiah, wennsn gor nit gongen sein ban Miischtfiahrn: „ Teifls Luader gött verhexts, fuxt, fuxt, ih wear dersch schünn zoagn, s fuxxn, du Hex du verhexta!“ Und heargschlogn hoter dia Sauriggn, dia durrn und hoachschwoafatn, mittlat en Dörf. Asöö hot der Hexnmoaschter gfuahrwercht. Dr Willi ischt mit seir Gratti a bissela riabigar umegongen. Dia hatn eppas gkuaschtet,weil wegn apoor soa Wommen in Kotfliigl innen oder in ar Tiira, dees war der Gratti gött gleich gewesn und geweet isses ah gewesn, wia man gseechn hot. Hatr wegn ins miassn schtian bleibn,noar warsch possiearscht ,daß sei Gratti nimmar undrfohrn war und ear mitn Schtangl untn in Kessl eignschtiarn hat miaßn.Wos miar ins do unlösn hatn miaßn, heargenusst hatr ins holt,wenn aran drwuschn hat.Oh mei,dear hat ins fellig in sein Hölzvergasar gschmissn, hobmer geglabb. Ear hot jo ah nochn Kesslschtiarn mit sein Schtangl ausgschaugg ,as wia dr reinschta Kominkehrar,dr Willi. In Wintr hotsn öft gfuxxt mit seir Gartti. An di Hexn hotr obr nimmar geglabb. Ear hot ze seir Gratti nia eppas onderschz gsogg as wia „ Huar „ und Huarn sein jo koana Hexn oder umagegkearscht ah nit. Dörscht schünn eahdrar richtiga Teiflsbratlar, dessn ischt nächnar ba di Hexn gewesn, as wia ba di Huarn. Ober asöö genau kattölisch hot man den Unterschied in Dörf nit gemocht, woascha wöll, as hot jo decht niamat vö di Baurn af an Tuiflspater gschtudiarscht gkobb ze dearschn Zeit, dass mansa ausgekennt hat. Oa Hexnmoaschter in Dörf ischt genuag gewesn fir des Hexnzuig umedum ummar und billigar ah as a Tuiflspater vö dr Stodt, dear earscht olles weit und broat aussegn hat miaßn.Weil sicher ischt sicher hobn di ältarn Leit nö totsächlar geglabb. Mit dia Hexn undn Tuifl ums Viicha ummar ,des war eahdrar a gfahrlas Zuigg gewesn und gor nit amol asöö unwohr, hobnsa olbm gsogg, wias holt asöö ischt ban nit gonz Glaabn ober Nichtwissen ums Hexnzuigg. Miar Kinder sein en Hexnmoaschter olbm ausgschtellt,weil man hat jo nia genau wissen kennen,wosan do possiarscht , ament verhextran nö. Des war miar gor nit recht gewesn, wennar sogmer mei Schweschtr verhext hat und dia Zussl war af an Reiserbesn zwischn der Griita ibrn Tennenschröfn awausgfohrn und derho af Spitzgaul.
Hexnmoaschter ischt dr Willi ober gonz gewiiß koar gewesn,dees hot manen direkt ungsechn, ah wennar a tiabndamol ausgschaug hot as wia a Tuifl. Ze sö eppas war ear ah zu junga gewesn. Der Willigratti Willi hot derfir ober koa söa Beiszonga vö an Weibes ,asöö a Luader, derhoama gkobb, diadn voargfiahrscht hat , wia an Tonzbäar ibrol und olleweil umenonder.Und a Simandl ischter ah koas gewesn. Der Grattiwilli hot schün olbm sein täglichn Kompf mit seir Gratti gkop ,ober vö an söan taamischn Weibes hoterscha nia eppas gfolln lossn. Hardigatti ischter decht mit söar gfohrn , daß gfohrn gewesn ischt, wennen a sella Luader, wiar gsogg hot, arschlig kemmen war. An ins Kinder hoterscha sschün geweet gkobb. Kam ischt a Patzl Schnea gelegn,hot der Willi miaßn mit seir Schaufl orbatn.Wia dear vö Gschniiz außar kemmen ischt ba an Schnea, ischt olln a Räts gewesn. Di Leit in Dörf sein froah gewesn, dass dr Willi meischtns Schnea georbatet kopp hot, wennsa af di Gossa odr gor af di Stroßa außn hobn miaßn. Ischt amol nit geraump gewesn, noar hots schünn gkoaßn: „ Ischt heit dr Willi nö nit ummar gewesn.“? Gallign hotts dear Teifl glott drgneist ,dass die Leit gonz gearn s Schnearaumen ihn ibrlossn hattn. Do issn decht glott eingfolln, dassar sei Gratti voarn Dörf schtiahn hot lossn und ear ischt pfeifatr longsum dürchs Dörf maschiarscht, ze schaugn wos dia Orschlecher olla tian, wennen niamat maehr en Schneea vö dr Schtroßa raump. Außerdem hattersch jo worbm gkopp ba sein verfluachtn Hölzvergasarkessl zuagn, wennar längar worschtn hat miaßn.
Wö ba ins di Lahna oar ischt ,ischt di Willigratti längar nimmar drhearkemmen,weil die Schtroßa ischt haushoach zuagelaht gewesn und ibern Sinnesbichl ischtrdr in Wintr nit oder kam auarkemmen mit seir Gratti. Vö wöhear ear und sei Gratti selbr gewesn ischt, hobn miar nit gewisst. Man hot ah nit asöö drnoch gfogg, woascha wöll. Wennda ze dearschn Zeit eppan Frendn gfrogg hascht, wöhearar kimmp, hotts oas eh nit gsogg oder an Numen , mit den miar söwieasö nicht unfongen hobn kennen. Fir ins Kindr is genuag gewesn, wenn miar gewisst hobn ,dass oas vö weit entn hearkimmp. Wö des Entn leschtlar gewesn ischt, dees ischt ins dechtarsch gleich gewesn.
Mitn Fuahrwerchn isses in Dörf a bsundersch Fuahrwerch gewesn, weil di Mander jo foscht olla in Kriag gewesn sein . Do hobn miassn nebn die oltn Läter die Weiberleit einschpringen und des der Summersch wia dr Wintersch . In Winter sein die Weiberleit holt drhearkemmen mit an Haufn wullana Schtrimpfa un , weil Hösn hobnder di Weiberleit jo um olla Teifl koana ungelegg ze dearschn Zeit , woasch wöll. Hösn hobn gött die hearischn Weiber ungelegg ,wenns kolt gewesn ischt. Asöö wullan ungelegg sein holt ah a Jagarsch Madlar derhearkemmen ze zwoat mit a vier Poor Öxsnfuahrwercher afamol. En Miischt hobnsa afn Schliitn in Onger gfiahrscht und a Hei noar meahr außar. Do hobnsa holt viear Poor Öxsn geweetet , in Hoarnjöch, di ältarn Poor sein zwischn drein gongen und di Jingarn hobnsa selber gfieahrscht. Voarn di oana mit an Paarl und zelescht di ondriga mit an Paarl. Ban Keetn eigntian firsch Schrepfn ibern Sinnesbichl drhoo, hots holt a bissela a Gfarschza gebn , atiabmd amol , wenn oa Poor Öxsn nit drschtonddn ischt . Ober as sein nit gött dia zwoa jungen Weiberleit afn Weg gewesn, schünn ondriga Weiberleit ah.A Toal drfun hot sögor richtig mit der Goaßl schnelln gekennt. Des hat man gor nit asöö dermoat. Ba der Orbat derlearnsches olles,sögorsch richtiga Miischtbroatn und s Schmizadrahn. Wos hattnsan tian sölln,as schaugn, dass des Zuigg drhoama holbwegs ba Schuuss bleib? Die oltn Leetr hobn wöll ah mitghölfn. A Problem hots holt gebn ban Heiziachn, weil dees hobn die Weiberleit nit zommderbrocht. Do ischtr öft a Gebettl ungongen, bissa galign a poor Leit banonder gkopp hobn. Af di Lodaschtott seinsa noar schünn meahr selber gfohrn ,di Weiberleit , mit asöö a sex bis siebn Schliitn, wenns guat gongen ischt. Di Pölaggn hobn wöll a ghölfn , ober dees Heigeziacha hobn dia Mander jo ums Orsch Olekkn nit gekennt , noar tua und sog wias gang, wennses nia getuun hobn ! Man muaß ober sogn, dassa di Leit gegnseitig olbm gkölfn hobn.Man hot holt nit pölittisiearn derfn. Des hat nicht gebrocht. Spatar sein wöll olla Leit gscheidar woarn und hobn longsum ungkepp einzesechn, wia weit asses kemmen ischt. Ban Orbatn fongen di Leit scheinbor un ze denken, hots heargsechn und gscheidar wearnsa ah.
S gleicha Fuahrwerch is jo gewesn mit den Hölz, wear hattsan gschlogn oder ohgschniitn und geklöbn ? Ban ze Berga giahn koa bissl bessar. Do tua, wenn di Leetr nit do sein , weilsa in den scheiß Kriag giahn hobn miaßn. Dass di Leetr scheinbor amol unnutz wearatn sein wearn, hot dörscht nö niamat fir meglich gkoltn.Ober getun hotts holt olles miaßn wearn, föwos hattnan di Leit leben sölln? Hot jo eh schünnn miaßn foscht olles gschtellt wearn, ungfongen fö di Fokkn, en Butter, a Kalbl oder siischt asöö a Viicha. Ba di Hennen und ba di Oara hot mans nit asöö genau genommen. Ba di Kitza und di Lamplar hoscha schün miaß verdomp aupassn,weil wenn oas hiiniger af di Welt gkemmen ischt, hats glei gkoaßn,du schtaehlschts völkseignda Zuigg, oder du hascht gor schworschz ghondlt. En beschtn is gewesn, du hoschtz hiiniga Kitzl odr Lampl en Bürgarmoaschter oder eppan ondrign ausn Dörf gezoag, drvoardes afn Miischthaufn eingegrobn hoscht.Mei liaber, asöö genau ischt man gewesn, ze der dörschtign Zeit !War jo ah letz gewesn, wenn oas eppas Zessn gkobb hat und eppar ondriger hat derdr miaßn afs Maul schaugn. Gemeinnutz vorn Oagnnutz , mei Liaber, hobn di Parteigenössn gsogg, noar hosches gewisst. Und do hot dr Bürgarmoaschter schünn draugschaugg, daß jo richtig gschtellt woarn ischt. Wenn nit, noar bischa druungkemmen. Dees war gor a bissela gfahrlar gewesn, s nit richtiga Schtelln. S Schtelln ischt nicht onderschz gewesn as eppas heahrgebn ,des diar selbr gegkearscht hot und des man diar wegkgenommen hot fir ondriga ,dia nö wianigar zen essen gkobb hobn. Dees hot der Kriag gebraucht, dass jo niamat zeviil gkopp hot vö di Baurn. Do hots holt gkoaßn, dasses en Butter braucht fir di Kanonen. In schlechtn Zeitn isses scheinbor dr Brauch, daß man mit die Bauern freindlich ischt und wenn des ah nicht hilft, noar nimmp mans en die Baurn holt wegk, wossa hobn. Des brauchts firsch Völk und firsch Feld. Butter fir di Kanonen und Kanonen nit zewiag ,hots heargsechn,weil drhoama hobmer foscht kam a Pazzl Butter fir ins selber gkop. Ins Kindern ischt des schünn asöö a gewehts Gereda gewesn und miar hobn ins dearetzwegn decht umar getriibn af dr Schtroßa vö gschmörgatz bis gallign gschnochz,ah wenn miar gött asööa oargetriibnda Milch gkriag hobn und apoor Eardäpfl zomp ar trukknen Bröötschtukk. Koan Äpfl hots gebn, koan Dschuglat, wiag Zuggerlar,do oder dörscht holt amol oas und do hobmer atiabndamol ze zwoat oder ze dritt drun gezuzlt, as wia a apoor Kälber ba an Solzschtoan.
Sölongs ins af di Gossa außngelot hobn, hobmersch schünn derliitn,weiln Kriag, dear fir ins gor koar gewesn ischt,weil viil sella Frischliga, wia miar, nia eppas onderschz gekennt hobn. Und fir ins ischt holt amol des gewesn ,wos ischt, und aus.Wönoch hattnmeran ah frogn sölln ? Di Schtroßa ischt dr insriga Heislploz gewesn. Mitn Ibernhaufngfiarschtwearn is nö nit asö taamisch gewesn,weil Autö sein wiag kemmen und Fuahrwercher sein ah gött häkscht seltn wilda woarn mittlat en Dörf. Meischtns sein dia Teiflsviicher schünn holbwegs der ziaterscht woarn und sischt hots gschnellt , dasses fürchn gkearscht hobn. Hintern Pöschtauto sein mer noch gschprungen, ze probiearn , öbmer mitderkemmen oder daß mer noar sechn, wear ollder aussteig, wenns schtian gebliebn ischt. Des ischt wichtig gewesn ze wissn fir ins. Hot man eppas ze redn gkobb, wos ondera nö nit wissen. Man hot olbm in Dörf ghöfft, daß oas kimmp,viileicht gor ausn Kriag, gonz unverhöfft, afamol voar der Haustiira schteaht. Siischt ischt di Verkeahrschloga a gonz a riabiga gewesn ba ins en Dörf, wenn man vö di Hennen und di Gänsa ogsechn hot. Dörscht ischt a Gonsar derbei gewesn, wennsa oamol oder zwoamol en Tog dürchs Dörf maschiarscht sein.Der Gonsar hat ins olbn en liabigschtn gezwikkt , wenn mer nit dürch warn, voar den Hund, den teiflischn mit sein longen Krogn. En gscheidigschtn ischt manen mit ar Goaßl beikemmen, noar hoter gewürgg, wennsesa umen Hols umargewikklt hot.Ober do hoscha schünn miaßn genau treffn. En beschtn ischt des gelungen, wenn man di Goaßl zearscht in Brunnen eingetunkt hot. Ober noar Gonsar! hoscha ausgezwikkt gkobb. Meischtns sein miar Frischliga und die Gänsa ober decht eahdrar friedlich ananonder vörbeikemmen. Holt wia gsogg nit olbm oder as hot niamat vö ins zuafällig a Goaßl ba der Hond gkobb. Di Gänsa hobn ober ah nit olbm s gleich gschleiniga Gangl af di Schtroßa geblattlt und gschnatterscht hobnsa ah, weil wennsa hoam sein gfuahterscht ze wearn, noar sein dia Luadern gschleinigar unterwegs gewesn. Do hots nicht gebn, wossa augkoltn hat.
Außer der Willigratti , di Gänsa und dia poor Fuahrwercher ischt wia schün gsogg in Dörf holt nö asöa zwoamol in Togt dr roata Pöschtauto kemmen odr a Schnattrar,deardr an Schtaab gemocht hot. A tiabndamol ischt nö a söa loppatr Teitschr apoormol en Tog mit an Gaul dürchs Dörf gallopiarscht,dasses gött asöö gfuirscht hot drhintr hear. As hot holt olbm nö Leit gebn,dia fir an söan Toas ,wias Reitn,derweila gkobb hobn und dia firn Kriag ze schod gewesn sein. Wenns den amol zear Schupfa zuagngschmissn hat, war gor koa Schod gewesn,weilar ins Kindr vö dr Schtroßa vertriibn hot, wenn mer getotschelat hobn odr ear hot ins mit sein bledn Röös die Totschelaslächr zuageriitn. Getotschelat hobn miar en liabschtn af dr Stroßa odr gleima drnebnd. Mitn Treffn ins Löch eign is nit oanfoch gewesn,weil di Stroßa ischt nit saubr gewesn vö Plarrn ,Goaßgagl odr Schtoadr, sella greaßara odr a Haufn kleadrara.Wenns gongen ischt ,hobmer ins firsch Totschelarschiaßn mit an Reisrbesn die Stroßa gegkerscht, noar hobmer eadrar die Kigelar ins Löch eigngetröffn. Asö ziagelata Kigelar hot aniads a Sakkl völ gkobb,wennarscha nit gött olla vrschpiilt hot, vö lauter drnebnd schiaßn. Di kloanarn Kindr hobn holt noar geplegget, bisn di Greassarn meahr apoor sella Ziaglgrolln gschenk hobn. Wenn nit gött dear teppata Reitar odr di Willigratti drhear kemmen ischt odr a Fuahrwerch mit dr Suuratrucha mit an schtinkatn Schopfn drau odr a Heifiahderl odr woaß wos ,noar hobmer getotschelat bis gegn merenda odr bis mer schtreitat worn sein und ins irgnd a Mamma asnondr geplinderscht hot. Wenns koana Oahrfeign gebn hot, noar is schünn gongen odr wenn ins niamat gor mit ar Goasl tribeliarscht hot. Wölfar Tuniga hot holt a bissela gflucht , wenn ar mit apoor söa frischa Kälbr en Jöcha vörbeigfohrn ischt. Des hot ins nicht getunn, weil gfluacht hobn olla,wosses drliitn hot, iberhaup ,wenn oas mit an Viicha in Jöch drhear kemmen ischt.
Ze heisl hotts ba ins in Dörf ,wia gsogg, olbm eppas gebn. En liabschtn seinmer holt af die Schtroßa gongen, sölong ins di Greassarn a Ruah gebn hobn, siischt hobmer holts Schtoadrwerfn ungkepp,sein jo genuag ummar gelegn af dr Schtrossa und siischt hobmer a Drum Oscht, a Drum vö an Plorrn odr eppas onderschz genommen zen werfn,drvoarmer gschwindd ins Haus eigngepfitscht sein. An Bollee hobn di wianigscht Kinder oan gkobb ze werfn. A Fenschtr einwerfn hobnmer ins nit derlaabn terffn,weil Gloosscheibn hot dr Pöldrar, dr Tischlar in Dörf, ze dens Zeitnen um olla Teifl koana audertriibn. S Gloos hot dr Hittlar fir eppas ondrigs gebraucht odr as ischt ba di Bompn draugongen ibrol umenondr. Ba ins in Dörf ischt koa Bompa ogewörfn woarn,derezwegn hobmersch jo nit asö genau wissen kennen,wörums Fenschtrglos ums Orscholekkn nit ze gkriagn gewesn ischt. Obr as hot jo ibrhaup nicht meahr gebn ze kaafn, ausser af Bezugscheina und Lebnsmittlkorschtn. Sellana hot man fir olles gebraucht,wenn eppas ze kaafn gewesn ischt.Vö di oagnen Lebnsmittlkorschtn sein in Gschäftl noar Fitzelar oargschniitn woarn fir eppas, wossa kaafn hoscht kennen und wossa kriag hoscht. S Meahrigschta ischt söwiasö olbm ausgewesn. Ba dr Soafa seinsa bsundersch geitig gewesn. Ins Kindern issa ober ah nit bsundersch ogongen, di Soafa, sie hot gött gebrennt in di Augn innen. Eppas onderschz asses Gsichta und di Prozzn hobmer ins ober ah nit owaschn lossn.Vö Zeit ze Zeit hots in Brunneneignfolln wöll ah getun. In Brunnen voarn insrign Haus afn Dörfpoltz hobn ins ober di Greaßarn nia eigngewörfn, dörscht seinmer schünn selbr eigngfolln,wenn mer augngschiign sein. Noar hots Plöscha gebn drhoama,wenn man asöö soachnossrdr drhear kemmen ischt. In an Zubr innen warsch Wossr wöll wörbmar gewesn, as außn in Brunnen. Obr wos taschan, wennda ban Wossrtrinken in Brunnen innen londescht? Des hot holt onfoch niamat vrschtonddn und schün gor nit geglabb. Olbm hots oanfoch ghoaßn, daß mer getogget hobn. Jo und ? hatn mer holt a Huaschta kriag, di Schofplotern hobmer jo schünn gkobb und ah di Mösl, noar hatn mer holt an Goaßschtraubelar getrunkn. Wegn an söan Hiaschtl an sellan Surbm mochn? Na, Hardigatti nö amol eign, unnutz!
Hoscha Schuacha gebraucht oder an Hösnhebar, Zitronen odr an Schtöökfiisch, an Zugger, a Solz,an Kompfer odr gor an Fluigelar,vö an Schtöff und eppas sellas gor nit ze redn , noar hoscha a Fitzela Lebnsmittlkorschta heargebn miaßn oder wia gsogg an Bezugsschein. Um a Goaßgläggl hoschedr di schünn gor nit unschtelln brauchn. Schellelar mit un an Riaml hoscha eahdrar audertriebn. Schuacha hobn mer gött en Winter gebraucht,en Summer sein mer togaus, togein borfess gongen.Die earschtn Tage in Maien is Borfessgiahn schün a waxa Ungelegnheeit gewesn. Du bischt des Schtoaderzuig af der Schtroßa jo nö nitgeweet gewesn. Do bischeder völleicht driibergetixxlt die earschta Zeit. Gallign is schün gongen,wennn man a hörschtara Haut af die Fiaßa gkobb hot. Borfesserder bischa jo ah gschleinigar unterwegs gewesn, woascha wöll, as wia mit söa Plorfar vö Schuacha. Hoscha ba dia Teifl amol an söan Fliiglnogl außargschtoaßn, noar hots meahr gkoaßn, daß man olles hinmocht. Af an augschlognda Zeacha ischan hold a Hiiderl gebundn woarn mit an Lörgat drau und des Zuig ischt meahr ghoalt, vö alloana.Potschn hots ober decht gebn in Dörf. Die lödan Potschn hoscha ba Gramplar Maidelan kriag,ober ums Worstchtn und a bissela an Essn fir sie.
Di Bezugsscheina und di Lebnsmittlkorschtn hot man miassn ban Bürgarmoaschtr direkt höln. A poor Leit hobns do leichtar gkopp ba ihn ,as ondriga Weibrleit, dia nit af der seinign Hittlarlinie gelegn sein. Do hotr schün widerwärschtig sein kennen. Ear hat die Scheina holt zeruggagkoltn. Mama hotn amol gschumpfn, dassns Muatterkreiz hinwürft und dasses meldet, wenndrar koana Bezugsscheina und Lebnmittlkorschtn geit, di iahr zuaschtian miassn, weil di Soafa ischtar öftar ausgongen und Zitronen hoscha ah kam ihra gkriag. Drweil hotsa mit der Diarn di groaßa Wascha eh in Zuber gewascht mit ar Ascha und wiag Soafa.
Gerichtet ischt ah olles woarn, wos gött holbwegs ze richtn gongen ischt. Am meischtn hot derfun der Pfonnen- und Kesslflikkar prövetiearscht. Ear ischt asö a zwoamol in Johr ins Dörf kemmen. S Einsogn ibrol in Dörf hobn schünn miar Kinder bsörg,do hot er nit weit schpringen brauchn und schreien, „der Pfonnenflikkar war do „ . Do hots holt eppas zuazeschaugn gebn. As hot nicht gebn ,wosar nit gflikkt hat.Die Pfonnen,eisnana und kipfrana, Gotzn und Kessl, Grantlar und Pundl, Melchkibl und Wörbmfloschn firsch Betta und woaß nö wos olles, holt olles wosar klöpfn und leatn gekennt hot.Gorbatet hot glei af der Schtroßa voar di Heiser. En liabschtn ischtr ober ban Dörfbrunnen gkökkt. Dörscht hot er glei probiearn kennen, öbs ah hebb, wosar do gflikkt hot. Zoarnig hot er gött kennen wearn, wennen oas asöa Drum brocht hot, des ar schünn a viear a fünfmol gerichtet hot und des ban beschtn Willn nimmar gongen ischt ze richtn. Jo, wos hattnan die Weiberleit tian sölln ? Scharn und Messer hotran ah gschliffn. Des ischt olles glei in oan gongen. Der Schürbmmochar, an ondriger Kornar, ischt seltnar kemmen. Dear hot olla hinign Obrella eingsammlt und hotn nuija Schtanglar eingsetzt oder die Schubar gerichtet. Die Leit sein gschparig gewesn, verdommp gschparig mitn gonzn Zuigg.Miar Kinder hobn um di Kornar ummar glötzzn und goffn kennen, dasses vällig nuija Lächer ogebn hat in den Pfonnenzuigg, völauter ass mer geglötzt hobn.Der Pfonnenflikkar hot ober ah sei Hetz gkobb mit ins. Ear hot ins a jedsmol s Gleicha derzählt oder nochn Gleichn gfrogg, gött die Namen hoter a jedsmol verwexlt. Mir hobn ins ober direkt gewunderscht, wiasö dear des woaß, wos miar moan oder eppar gor schünn gewisst hobn. Der Pfonnenflikkar ischt in dinsrign Augn der gscheidigschta Löter gewesn, dear umar gewesn ischt. Schiana ischt er jo nit gewesn und zogglat ungelegg ah ,ober ins hot des nicht getun,weil ear hot jo miaßn di ruassign Pfonnen ungreifn. Drfir hot er olbm gelocht mit ins, dass man dia wiag Zähnda gsechn hot, dia ear nö innen gkobb hot. Siiescht is ah a Seischlig gewesn ummedum ummar.
Vön Fiahrar und vö den Göbbls, den Schreiar und die ondrign graoßköpfatn Nazi zäbrigscht öbn, wia di Leit galign gsog hobn, hoscha iatz ba Kriagsenda koa Krachl meahr gkearscht.As sein ah koana Sommlungen meahr dürchgfiahrscht woarn fir a Winterhilswerk oder an ondrign Tonz,wö man um a poor Pfenniga söa kloana Zwergelar oder an Riibazohl und söa Glump gkriag hot. Zearscht hobnsedr olleweil di Göscha öffa gkobb umen Hitlar oderan Gauleitar umar und gschriirn, woascha wöll vön Endsieg und vö Wunderwoffn, as wennsa di gonza Welt derreissn kanntn. Inseroas hot des jo söwiasö nit verschtondn,ober di Groaßn hobn holt atiabndamol derfun geredet,eahdrar asö hoamlar. Do und dörscht ischt ah a teiflischa Schodnfreida oder gor a Zoarn derbei gewesn. Gallign is firn insrign Bürgarmoaschtr selber decht ze unriabig woarn und ear hotsa mit an Loabl Brööt und an Rewölvar in Tennen afn Heischtökk öbn verkröchn. Ischt jo ah verschtändlich,weil asööa läschtiger Kriag ums Haus umar kanntan jo direkt gschtööln bleibn und firsch Held sein odr gor zen Völksschturbm ze schpringen is ah longsum schünn ze schpata gewesn.Wear hatan siischt derfir gsörg in Dörf, daß der Wehrwilln und der unbändiga Widerschtond aufrechterholtn bleib.Ober iatz ischt der Heischtöök schün sichrar, wearschtern gsogg hobn, der Bürgarmoaschtr, as wia di bedrängga Heimatfront.Viileicht hotr an di jungen Burschn gedenkt, diar bedenknlös oder juschtament drhaußgeplinderscht hot ba Templ direkt ins Heldntum und firn Fiahrar? Ear hots wöll ah tian miaßn. Öbn in dr Toatnkopella seinsa olla ungschriibn woarndi Namen vö dia Manderleit ausn Dörf, dia in an Oarscht gfolln oder siischt verrekkt sein oder gor vermisst. Ban Vermisstsein muascheder firschtelln,wosses hoaßt ,dassa vö an nochndn Ongehearign gor nicht meahr woascht, öbar lebb und wöar war oder wöar wia verreckt ischt. Wias zuagongen ischt,dörscht, wöar zelescht gewesn ischt. Öft hot man des ah nit gewisst oder derfrogg. Man hot holt vö groaßa Schlochtn gkearscht, dia ongeblich der Teitscha gewungen hot und wenns ah afn Rikkzug gewesn ischt. Noar is Frogn in Dörf ungongen noch ar Bötschoft und s hoamlana Rearn Tog fir Tog. Gallign hot mans augebn und Eltern, s Weibes und Kinder hobn af a Toadeserklärung geworschtet,schpatar. As sein gor a wiag viil Namen ungschriibn woarn in der Kriagarkopella.A poor drfun hun ih ah nö gekennt,ober nit olla.
Man hot ober in Gonzn vö den boldign Trubl, den Druntr und Dribr ,vön kemmatn Weltuntrgong ninderscht eppas gonz Genaues gewisst. S oana hot dees gsogg und ondriga meahr eppas ondigs. Bold ischt a Bötschoft vö dohear gkemmen, bold vö an ondrign Oarscht. Völleicht hot oas vö dr Front amol eppas hoamlar verlautn lossn,wos noar weitargeredet woarn ischt,öbwöhls verbötn gewesn war.Do hots den Sschpruch gebn „ Achtung Feind hört mit „. En eahdrigschtn hot man den Auswärschtign glaabn kennen,dia nö mit an Loatrwogn ze ins ins Dörf kemmen sein oder vö ar ausgebommpn Schtodt hear mit Kind und Kegl.Gallign sein ah meahrar wildfrenda Leit drhear kemmen,dia man holt in an Oarscht untergebrocht hot,dassa nit af dr Schtrossa schtian miaßn,wömäglich nö mit Kindr. Meischtns hobn miar dia Kindr gor nit verschtonddn wossa geredet hobn, obr dassa in Neatnen gewesn sein,dees hobmer schün gsechn. Die frendn Kinder sein gschpassig gewesn und sie hobnsa di earschta Zeit gor nit ze redn getraut.Gallign is noar schün bessar woarn mit dia Hearischliga, wennsa mit der insrign Kutta dürch die Gegnd gschprungen sein und vö der insrign Butterschtuck oagebissn hobn. Weahleidigar seinsa holt gewesn, dia Schtodtfrotzn. Gallign hobn apoor derfun ungfongen auzeschneiden und ze taischl um olles und schörgn ze schpringen. Mit dia Unorschtn sein miar ober olbm glei ferschtig woarn. Miar hobnsa holt heargschlogn, bisa kattölisch woarn sein. Noar is meahr gongen dermit. Sella Tanza hobmer holt amol koana gebraucht ban Ruaschtern, a sella Gsimsa und Gschörga.
Vö der groassn Noat ibrol umenonder hobnsa in Radio nicht odr gonz wiag gsogg, außer dasses meahr a groaßa Schtodt derwuschn hot mit di Bompn und daß dörscht olles hin ischt, hobn di Leit gsogg, dia an Radio gkobb hobn.Miar hobn ober koan Radio gkobb dr Hoama. Fir an Radio hott man schün miaßn a verlässlichardr Völksgenössa sein, woascha wöll und dörscht hoschedr miaßn aupassn,dass di niamat ban Schworschzheahrn derwuschn oder ungezoag hot.Dörscht hattnse di dürch und in a unguats Oarscht gebrocht. Löösar ba di Fenschtr hotts ah apoor gebn ba ins in Dörf. Ba ins drhoama ischt amol asöö a scheinheiliga Beetschweschtr in der Dinkkl ban Löösn in di Fenschtrschtongen hongen gebliibn und hot en Grinndd nit gaach genuag außar derrissn, wö mer vö innen gaach en Voarhong wegkgezöchn hobn.Hardigatti, issa noar gkongen in Fenschter,as wia a Fluiga afn Fluigelar. Und gerissn hottsa dia Scholper, diasa ah gött der Teifl geloabet hot. Noar hobmersch gewisst,wöhear dr Birgarmoaschtr viil gewisst hot, ibr dees,wos ba ins in dr Kuchl geredet woarn ischt. Wos dr Pforrar gseet hot, hattnsa holt olbm gearn gewisst di glianign Nazi.
Gallign amol ischt der Kriag ah ba ins hoaß woarn, hots woadl heargsechn,do hobn Teitschn vö dr Flakk oder vödr Luftwoffa oan Fliagar vö di Amerikaanar ogschössn. Dr Bürgarmoaschtr hot schünn vön Endsieg geredet und hot en Fiahrar gedonkt fir di Iberlegnheit der teitschn Woffn. Die Drimmr vö den Amerikanarflieagar sölln öbnliign ze Berga in Trunna und ibrol ummenondr do öbn.Die Leit vö den Fliagar sööls drrissn hobn. Do wearnsa wöll schünn di Fixxa driibr hear mochn, hobn di Leit gemoat, as wenn di Fixxa Kriagshungerleidar gewesn warn ze dearschn Zeit.Obr olla Toga liign nit toata Pilöttndrimmer ummar öbn in Trunna und Winter is ah gewesn.Direkt a Fressn fir di Fixxa,hat man mechtn moan.Dass des ober ah Leit sein, ischt niamatn gor asö ungelegn gewesn.Mit di Insrign wearscht in Kriag ah nit onderscht verfohrn,hots gkoaßn.Ba di ogschössnen Amerikaanar woaß man jo iberhaup nit,öb nit oar in an ondrign Oarscht mitn Follschürbm ogschprungen ischt, dearscha ausn Schtaab gemocht hot. As wearscht schün eppas gewesn sein. Jednfolls di Drimmer vö den Fliagar liegn holt amol öbn in Trunna .
Dees ischt iatz dr Kriag, iatz warsch asöö weit,hobn di oltn Kriagswetranen gsogg. Iatz mochtet enk af eppas gfosst ! Nicht meahr mit an Fuahrwerchn, mit an Schualagiahn, mit an Beetleitn, mit an Hölzooschneidn odram Xötschneidn odr gor mit an Viichatränkn ibr di Schtrossa.Olles ischt af Schlog und Fooll nimmar noatwendig gewesn, hotts heargsechn en Dörf. Vö die Leetr sein viil in Kriag gewesn odr gfolln, dia helfn hattn kennen. Asöö sein holt gött ältara Leetr do gewesn en Dörf und di Weibrleit mit an Haufn Kindr. Wenn do ba den Trubl a Kuah aa nö zen Kälbern gkemmen ischt, noar ischt des a mittlats Gfarschza gewesn. Hoscht jo ah koa Hei meahr zuarbrocht, geschweige denn an Miischt wegk, völautr hotsdr heargseechn, kimmp iatz es Enda. Gor nicht meahr war wias sein söllt und olles ischt af Gonta rund ummadum und worschtet af eppas Vermoledaits. Di Pölaggn und di Ukreinar, Manderleit und Weiberleit, hobn ah schün ungfongen taamisch ze wearn. War jo ah koa Wundr gewesn,af dees augn,wia mansa in apoor Oarscht behondlt hot. Iatz warnsa praktisch und noatwendig gewesn ,di Untermenschn ausn Öschtn, si hattn nicht geköschtat as di Kööscht und a Lööch ze schloffn. Aus ! iatz geahts ans Enda, wenn nit a Wundr gschiicht. An a Wunderwoffa odr gor afan Endsieg hot außern Bürgarmoaschter schün longa niamat meahr geglabb.Ah di ondrign Nazi und Halewachtl vö Mitleifar sein meahr freindlichar woarn . Sögor en Pforrar habnsa meahr gegriaßt und ban Beetleitn hobn sa en Huat ohgenommen afamol. Öbsa en Engel des Hearn gebetet hobn oder gött Ongscht gkobb hobn, hot man nit sogn kennen. As hotsa ah niamad gfrogg dernoch.
Gegnen Langas zua is afamol, wia gsogg, olles ondrigscht woarn mit den Kriag. A Niads hot ungfongen af eppas ze worschtn und gförchtn hobnen die Leit ah, weilsa nit gewisst hobn , wenn und wias sein wearscht, wenn der Umbruch totsächlar kimmp.Dassar kimmp, des hobn iatz olla gewisst, gegns Enda vön Langas.Man hot gemoat, dass olles eh schün gleich ischt, wias kimmp muaßes wöll kemmen, man kun eh nicht meahr onderschz tian as worschtn.Wenns gonz gfahlt wearn söllt in Dörf, noar hots gkoaßn, miaßatn di Leit und di Kinder do derhau giahn en Berg und öbn bleibn bis olles vörbei ischt. Jo wos olles? und wia? Dörscht öbn, hots gkoaßn, ischt man sichrar.Ober wos tuaschan mitn Viicha, mitn Melchn und mitn Fuattern, wenn nö koa Patzl Gros schteaht en Langas. Wö bleibschan in der Nocht? Du kunscht decht nit s Baurnhaus afn Buggl nemmen und di dermit derfun mochn. Do ischt olles söwiesö schün gleich, nicht as af a Wunder worschtn hosche holt kennen. Asöö um in der leschtn Wöchn ummar, as kannt ah a bissela friagar gewesn sein, ischtr a söa Widrschtändlar odr a zwo a drei in Dörf ummargegeischterscht und hobn Leit s Fürchtn gemocht oder tribeliarscht, wö se gemoat hobn ,dasses gfahlata Nazi gewesn warn. Oa söa Widrschtändlar ausn Dörf hot sögor a Pischtöla gkopp und hot schünn decht Weibrleit fürchtn gemocht. Ischt jo leicht gongen, wenn di Leetr nö in Kriag gewesn sein odr in dr Gfongenschoft. Geschtapo odr Esses hots ah koana meahr gebn in dr Nächnt. Ba ins hottr ah amol mit seir Pischtöla eppan gsuacht, dear obr weit und broat nit do gewesn ischt. Mamen hotr ungschriirn: „ Wö ischtr ,wö hobbetzn verschtekkt !“ Mama hotn holt amol gfrogg, wen ar suchat und dass ba ins niamat ischt ze drschiassn. Ear ischt noar schünn gongen,weil ar in Schtool außn niamatn gfunddn hot. Miar Kindr hobn dees olles nit verschtonddn und hobn ins ah gfürchtet,weil friagar ischt olbm asöö a Nazi , ze den mer Tuifl gsogg hobn, öftar ba ins in Hausgong eiargetromplt und hot nochn Pfoffn gfrogg. Do hobmer ins asöö longsum schünn drun gewäht gkobb. Jo, man hot gallign gonz eindeitig gseechn , dasses nit oanfoch ischt in Dörf a Mesnar ze sein. S oanamol passts in di oan nit, dassa Glöggaleitn geascht, an Pforrar ban Konsekriarn hilbscht odr an sellan Pfoffn gor a Suppa gabscht und asöö. S ondriga mol suachnsedr afamol an groaßn Kriagsverbrechar und Öbernazi in Haus. Und drbei ischt nö gor koa söa Schwonz vön an Amerikaanar dogewesn. Wenn dees asöö weitargeaht ? Maria und Jösef , noar Gnade Gött,weil dia kemmen mit Gewehra in Onschlog, hot a Nochbor gsogg.Sögor Maschinenpischtöln söllnsa hobn, di Amerikanar, mit diasa gaach und ibrol leitcht dürchdrschiaßn,ah dürch Menschn,as warnsa aus Popiar.
Vö lautr worschtn af a Wundr hun ih und mei Schweschtr en militärischn Einzug vö dinsrign Söldotn ,vö di Teitschn, verschloffn, oanfoch verschloffn und niamatn is augfolln, dass miar beada nit drbei sein,ba dear Heerschau ! Jo mei, di Teitschn sein desmol jo nit ols Siegar kemmen mit Trumpetn. Ehadrar wearnsa wöll eijargshlichn sein ins insriga Dörf ba der Dinkl. Schtiandr glott in an Gschmörgaz in gonzn Dörf Autö , Schitznponzar, Keettnforzuiga und Mötörräder umenondr .Nicht as Söldotn ,a Haufn Söldotn sein umar gewesn, af oamol in olla Haisr innen und miar beada verschloffn en schiaschtn Kriag! Gschnochz nö koa Krachl woascha wöll ,a bissela an nossn Schnea hotts hear gewörfn und miar beada hobn ins schün gfreidet, dassmer mörgn meahr Rödlfohrn giahn kanntn,wenns asöö weitarschneip. Mama hott gschnochz olbm olla Tirn fescht zuagschperrscht,daß nit Verschprengga oder woaßwos fir Söldotn in dr Schtuba schtian und mit ar Pischtöla ze fuchtl unfongen. Man woasses jo nia, wos do olles außar kimmp, hotsa gsogg. Und wos ischt noar possiearscht vällig iber Nocht ? A gonzer Haufn vö teitscha Söldotn schteaht do mittn in Dörf mit Sock und Pock und zommpn gonzn Geraffl vö Fohrzuiger und mochtsa broat in di Haiser innen. Einquotierung hot man dees ghoaßn. |